Muzyka i architektura, tak jak i inne dziedziny sztuki, mimo że różne w charakterze, posiadaj± wiele cech wspólnych, zwłaszcza, gdy będziemy rozpatrywać je od strony zasad kompozycyjnych. Możliwo¶ć porównywania architektury z muzyk±, może mieć szczególnie inspiruj±ce i odkrywcze znaczenie. Powi±zania między tymi dziedzinami maj± specyficzny charakter i s± zdecydowanie silniejsze, niż między architektur± a innymi dziedzinami sztuki. Zarówno bowiem kompozycja architektoniczna jak i muzyczna charakteryzuj± się najwyższym poziomem abstrakcji, a więc mog± się obywać bez odwzorowania rzeczywisto¶ci, w odróżnieniu na przykład od malarstwa, rzeĽby czy poezji. Sporz±dzaj±c i analizuj±c wykresy wrażeń, tak jak i transpozycje kompozycji muzycznych na architektoniczne zauważamy wzajemne zwi±zki. Zarówno w muzyce jak i w architekturze kompozycja jest gr± relacji między bodĽcami a odległo¶ciami między nimi, ich intensywno¶ci±, nasyceniem, proporcjami; jest spraw± proporcji, miary i d±żenia do pewnej harmonijnej równowagi gry percepcyjnej.

Wystawa prezentuje wybrane prace studenckie przedstawiaj±ce transpozycje wybranych utworów muzycznych. Metoda polega na czasowej analizie wybranej muzyki w formie trzech kroków poprzez sporz±dzenie: wykresu wrażeń, wykresu graficznego i transpozycji przestrzennej. Tak więc na planszach s± zamieszczone: 1) wykresy wrażeń utworu muzycznego w formie liniowej ze słownym okre¶leniem stanów emocjonalnych i nastrojów, 2) wykresy graficzne przedstawiaj±ce symboliczne zapisy poszczególnych zdarzeń dĽwiękowych lub instrumentów muzycznych i emocji na osi czasu, 3) transpozycji przestrzennej uwzględniaj±cej grę percepcyjn± wykresu wrażeń z kroku pierwszego. Prezentowane prace były wykonane pod moim kierunkiem, w ramach ćwiczeń z przedmiotu "Psychologia architektury i percepcja kompozycji", dla lepszego rozpoznania praw rz±dz±cych psychologi± percepcji kompozycji architektonicznej.

Aplikacja metody w dydaktyce: Transpozycje kompozycji muzycznych na architektoniczne polegaj± między innymi na sporz±dzaniu wykresów wrażeń. Studenci wykonuj± te wykresy podczas słuchania kompozycji muzycznych, poprzez wprowadzenie skończonej osi czasu, zdeterminowanej czasem trwania utworu. Wykres stanowi zapis stanu wrażeń, ich kulminacji i opadania, towarzysz±cym słuchaniu danego utworu. Wykres wrażeń stanowi punkt wyj¶cia dla transpozycji kompozycji muzycznej na architektoniczn±. Następuje to poprzez wprowadzenie drogi penetracji kreowanego zapisu przestrzennego, która się pokrywa z czasem trwania utworu muzycznego. Na tej drodze penetracji student musi wprowadzić odpowiedni± konfigurację bodĽców przestrzennych tak, aby wykres wrażeń sporz±dzony podczas penetrowania tej kompozycji przestrzennej, pokrywał się z wykresem wrażeń, sporz±dzonym podczas słuchania utworu muzycznego. Tego samego, który posłużył do transpozycji kompozycji muzycznej na architektoniczn±. Czasami studenci dokonuj± zapisu graficznego odbieranych struktur dĽwiękowych, także na osi czasu, który stanowi dodatkow± wytyczn± do uzyskania odpowiedniej transpozycji architektonicznej. Można też dokonać dodatkowych graficznych czasowych wykresów dotycz±cych melodii czy dynamiki słuchanego utworu, które mog± stanowić wytyczne dotycz±ce transpozycji kształtu, ¶wiatła, koloru kompozycji architektonicznej. Wizualizacje muzyczne i transpozycje sporz±dzone przez studentów s± także... ciekawym zapisem graficznym indywidualnych kreacji autorskich i postrzegania przez studentów architektury pewnego wizualnego porz±dku w słuchanych kompozycjach muzycznych, jak ich często niezwykłej wrażliwo¶ci.

Na wystawie s± też prezentowane cztery prace autorki: transpozycje przestrzenne w formie instalacji szklanych sporz±dzone do muzyki Marka Jasińskiego (utworów: "Exultate Deo" i "Psalm 100"), Wojciecha Kilara ("Krzesany") i Wiesława z Szamotuł ("Już się zmierzcha"). Instalacjom towarzysz± plansze przedstawiaj±ce główne etapy metody transpozycji utworów muzycznych, tzn. wykres wrażeń, wykres graficzny i zapis przestrzenny. Wernisaż wystawy będzie ważnym elementem prezentacji autorskiej metody transpozycji kompozycji muzycznych na kompozycje architektoniczne. Prezentacji prac będzie towarzyszyć ekspozycja wybranych utworów muzycznych, a także muzyka wykonywana "na żywo", przez chór OIL "Remedium", pod dyrekcj± prof. Ryszarda Handke.

Aleksandra Satkiewicz-Parczewska

Aleksandra Satkiewicz-Parczewska, architekt, profesor Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie oraz Akademii Sztuki w Szczecinie. Jej zainteresowania naukowe s± zwi±zane z zagadnieniami z zakresu psychologii architektury i estetyki, zwi±zków między muzyk± a architektur±, kompozycji architektonicznej i jej percepcji, psychologii postrzegania oraz psychologii koloru. Autorka dwóch monografii: "Rytm jako istotny element kompozycji w architekturze w aspekcie historycznego rozwoju formy na tle analogii z muzyk±" oraz "Kompozycja architektoniczna a jej percepcja". Specjalizuje się w projektowaniu wnętrz, także sakralnych oraz w projektowaniu witraży i ich wykonawstwie z wykorzystaniem fusingu i eksperymentalnych technologii (liczne realizacje w Szczecinie i w Polsce). Jej prace były eksponowane na wystawach autorskich i zbiorowych w Polsce, Kanadzie i Anglii. Jest kierownikiem Podyplomowych Studiów Architektury i Projektowania Wnętrz na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie. Jej poprzednia wystawa w Galerii Architektów Forma, pt. "Muzyka ¦wiatła", prezentowana była w 2008 roku.

Kształcenie studentów wydziałów projektowych wymaga uważnego budowania podstaw my¶lenia, na którym projektowanie się opiera. Musi uwzględniać takie indywidualne predyspozycje studenta jak: poziom przygotowania intelektualnego, potencjał kreatywno¶ci czy bagaż do¶wiadczenia opartego na przeżyciach, tradycji i rozumieniu kultury. Tenże bagaż do¶wiadczenia jest także wypadkow± oddziaływania ¶rodowiska społecznego w którym student wzrasta, rodzaju szkół które ukończył, ewentualnych działań zawodowych - niekoniecznie maj±cych zwi±zek z projektowaniem. Powyższe czynniki w sposób istotny wpływaj± na poziom i ¶wiadomo¶ć studiowania. Należy eliminować schematyzm w my¶leniu ukształtowany w procesie edukacji szkolnej. Schematyzm ten wył±cza lub spowalnia aktywno¶ć wyobraĽni. Na jej miejsce proponuje z kolei okre¶lony zestaw kluczy - szablonów my¶lowych, nie maj±cych nic wspólnego z poszukiwaniem rozwi±zań kreatywnych, wymagaj±cych także intelektualnego zaangażowania.

W kształceniu akademickim funkcjonuje kilka metodologii inicjowania działań projektowych u studentów. Jedna z nich - autorska metoda pani prof. Aleksandry Satkiewicz-Parczewskiej, realizowana w przedmiocie pn. "Psychologia architektury i percepcja kompozycji", polega na analizie wybranego utworu muzycznego w formie 3 kroków poprzez sporz±dzenie: wykresu wrażeń, wykresu graficznego i transpozycji przestrzennej. Założona procedura analizy zjawisk i syntezy wniosków pozwala do¶wiadczyć i uzmysłowić studentom fakt iż kompozycja przestrzeni architektonicznych jest gr± relacji między bodĽcami a przestrzenia między nimi, ich intensywno¶ci± i nasyceniem. Wizualizacje muzyczne i transpozycje sporz±dzone przez studentów s± zapisem graficznym indywidualnego postrzegania przez studentów architektury pewnego precyzyjnie zaprogramowanego porz±dku w słuchanych kompozycjach muzycznych.

Metoda ta ma swoje ogromne zalety - pozwala u¶wiadomić studentom w drodze samodzielnie przeprowadzonego do¶wiadczenia następuj±ce ,jakże istotne elementy my¶lenia projektowego: Inspiracja do projektowania może pochodzić ze wszystkiego co ma charakter struktury, istnieje tylko problem doboru narzędzi intelektualnych do prowadzenia analizy. Muzyka jako struktura wysokozorganizowana ma klarowne do sublimowania parametry - jak siatkę przestrzenn±, gęsto¶ć, kolor. Inne cechy fizyczne jak np. ostro¶ć, gładko¶ć, miękko¶ć. Wszystkie te parametry występuj± w kontek¶cie faktora czasu, co stanowi dodatkowy czynnik strukturalizuj±cy. Metoda ta uczy analizować zjawiska, syntetyzować spostrzeżenia i werbalizowac je w postaci dwu i trójwymiarowych układów będ±cych znakiem tego co dostrzeżone, zrozumiane i wyartykułowane poprzez filtr osobowo¶ci studenta a to przecież kwestia kondycji wyobraĽni - tak istotnego elementu dla kreacji jak± bez w±tpienia jest architektura.

Na prezentowanej wystawie mamy również możliwo¶ć obserwować szalenie cenne- z pedagogicznego punktu widzenia zjawisko- prócz prac studentów s± również trzy prace Pani Profesor zrealizowane do utworów Wacława z Szamotuł i Z Jasińskiego. Z wynikaj±c± z wieloletniej aktywno¶ci twórczej i równoległego wykształcenia muzycznego swad± Autorka opowiada o takich cechach tych utworów których pobiezne odsłuchanie nie pozwala dostrzec. Te cechy to - tre¶ciwa przejrzysto¶ć, zakamuflowane w miękkich dĽwiękach ostre dominanty i rzecz któr± najlepiej artykułował glenn Gould - bogactwo uzyskane bardzo skromnymi ¶rodkami, gdzie napięcie tworzone jest pow¶ci±gliwo¶ci± i subtelnym dozowaniem napięć. Dodatkowym walorem jest fakt iż Autorka prezentuje swoje impresje w swej autorskiej, rozwijanej od lat technice fusingu pokazuj±c niezmiennie i systematycznie że ci±gły rozwój i poszukiwanie to najlepsze cechy twórcy. Pani Profesor mimo wielu lat pracy i do¶wiadczeń z duż± pokor± i staranno¶ci± podejmuje kolejne próby i zadania i my¶lę że taka aktywno¶ć można nazwać Pasj± a to rzadkie dzi¶ i cenne…

prof. Wojciech Hora
Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu